İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü'nün kuruluşuyla ilgili kanun teklifi, İzmir Milletvekilleri Rıfat Serdaroğlu ve Işın Çelebi tarafından hazırlanmış, 17.06.1992 tarihinde Plan ve Bütçe Komisyonu Başkanlığına, Ek Madde 27 olarak teklif edilmiştir. Enstitünün kuruluş teklifi, Komisyonda ve TBMM Genel Kurulunda 03.07.1992 tarihinde kabul edilerek 11.07.1992 tarihli ve 21281 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanmıştır. Böylece, 3837 sayılı Kanun'la, "Fen Fakültesi", "Mühendislik Fakültesi", "Mimarlık Fakültesi" ile "Mühendislik ve Fen Bilimleri Enstitüsü"nden oluşan İzmir Yüksek Teknoloji ve Enstitüsü kurulmuştur.
Enstitü ilk olarak 16.11.1992 yılında İzmir'in Basmane semtinde bulunan Petkim'e ait binada çalışmalarına başlamıştır. 09.12.1994 tarihinden itibaren bu binanın 3,5 katı kiralanmak suretiyle 2.525 m2'ye ulaşmıştır. Daha sonra tüm bina Enstitüye tahsis edilmiştir. Ancak, fakültelerin kuruluş çalışmaları ile birlikte mevcut bina yeterli olmamış, Enstitü'ye, büyük bölümü hazineye ait olan, kampüs alanı tahsis edilmiştir. Yükseköğretim Kurulu Yürütme Kurulu'nun 17.02.1993 tarih ve 93.06.244 sayılı kararı ile tahsis edilen alanın, 1.003.164 m2'lik bölümünün şahıs arazisi olduğuna, şahıslara ait bu arazilerden davalı ve itirazlı 21 parsel hariç "Kamu Yararına'' dair kamulaştırılması kararı alınmıştır.
Yükseköğretim Kurulu 11.03.1993 tarihinde, Enstitü'nün geçici Yönetim Kurulunun Rektör Prof.Dr. Erdal Saygın Başkanlığında, Prof.Dr. Semra Ülkü, Prof.Dr. Tamerkan Özgen ve Prof.Dr. Sıtkı Aytaç'tan oluşmasına karar vermiştir.
Fakültelerin bünyesinde anabilim dalları kurulması, Yükseköğretim Yürütme Kurulunun 22.06.1994 tarih ve 94.20.1050 sayılı kararıyla kabul edilmiştir. Mühendislik ve Fen Bilimleri Enstitüsü bünyesinde disiplinler arası eğitim verecek anabilim dallarının açılması 27.06.1994 tarihli Yükseköğretim Kurulu yazısı ile uygun görülmüştür. Hemen ardından, 30.06.1994 tarihinde Mühendislik ve Fen Bilimleri Enstitüsü Müdürlüğüne Prof.Dr. Akın Süel atanmıştır.
İYTE, kuruluşunun 25. yılında Türkiye’deki 10 “Araştırma Üniversitesi” arasında yer almıştır.